Procedura ustanowienia nadzoru autorskiego w toku realizacji budowy. - Punkt Informacyjny ds. Telekomunikacji

Nazwa procedury:
Procedura ustanowienia nadzoru autorskiego w toku realizacji budowy.

ORGAN: Postępowanie toczy się przed organem administracji architektoniczno-budowlanej, którym w pierwszej instancji jest starosta, a w miastach na prawach powiatu prezydent tego miasta.

INFRASTRUKTURA: Może dotyczyć realizacji każdej infrastruktury telekomunikacyjnej.

AKTY PRAWNE:
- [1] ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jednolity: - Dz.U. 2023 r. poz. 682, z późn. zm.),
- [2] ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity: Dz.U. 2022 r. poz. 2509) (dalej również: "prawo autorskie").

OPŁATA: Nie dotyczy.

OPIS PROCEDURY:
W pierwszej kolejności należy poczynić uwagę natury ogólnej, iż na gruncie ustawy [2] o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wyróżniamy prawa autorskie osobiste, które są niezbywalne i nieograniczone w czasie, oraz prawa autorskie majątkowe, które mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy. Prawa majątkowe przechodzą na nabywcę utworu w momencie wydania mu dokumentacji projektowej – o ile zastrzeżono taką okoliczność w treści umowy nabywcy i zbywcy utworu. Natomiast prawa osobiste nie mogą być przedmiotem obrotu, pozostają przy twórcy i w każdej chwili autor może z nich skorzystać i je wykonywać.
Kwestia ta implikuje rozliczne wątpliwości interpretacyjne związane z warunkami sprawowania nadzoru nad sposobem korzystania z utworu (nadzór autorski). Zgodnie, bowiem z przepisem art. 60 ustawy [2] o prawie autorskim i prawach pokrewnych, korzystający z utworu jest obowiązany umożliwić twórcy, przeprowadzenie nadzoru przed jego rozpowszechnieniem. Jednakże zgodnie z art. 60 ust. 5 ustawy [2] o prawie autorskim i prawach pokrewnych, "sprawowanie nadzoru autorskiego nad utworami architektonicznymi i architektoniczno-urbanistycznymi regulują odrębne przepisy". Przepisy ustawy [1] - Prawo budowlane, stanowią więc lex specialis wobec przepisów ustawy [2] prawo autorskie, w odniesieniu do sprawowania nadzoru autorskiego. W zakresie nadzoru autorskiego ustawa [1] - Prawo budowlane, posługuje się natomiast pojęciem projektanta sprawującego nadzór. Zgodnie z art. 18 ust. 3 ustawy [1] - Prawo budowlane: "Inwestor może zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego". Na gruncie tych regulacji w literaturze i orzecznictwie wskazuje się (choć pojawiają się tu różne stanowiska), że trzeba odróżnić zakaz przenoszenia osobistych praw autorskich, od upoważnienia innych osób (projektantów) do wykonywania prawa w zakresie nadzoru autorskiego ( m.in. Krajowa Izba Odwoławcza w Warszawie z 24 stycznia 2012 r., sygn. akt KIO 90/12) oraz rozróżnić pojęcie twórcy/autora, o którym mówi ustawa [2]o prawie autorskim i prawach pokrewnych, od pojęcia projektanta - w rozumieniu przepisów ustawy [1] - Prawo budowlane. Tym samym ustawa [1] - Prawo budowlane, nie posługuje się wymogiem sprawowania nadzoru przez autora projektu, ale modyfikuje ten obowiązek przyjmując, że nadzór autorski może być wykonywany przez projektanta (w domyśle nie musi to być autor projektu). Zgodnie bowiem z regulacją ustawy [1] - Prawo budowlane, każdy projektant legitymujący się uprawnieniami budowlanymi, uzyskuje uprawnienie do sprawowania nadzoru autorskiego.
Na gruncie tych regulacji przyjęto, że projektant, tj. osoba legitymująca się uprawnieniami budowlanymi do projektowania w danej specjalności, uzyskuje uprawnienie do sprawowania nadzoru autorskiego, przy czym ustawa [1] - Prawo budowlane, ogranicza ten nadzór, do nadzoru nad robotami budowlanymi w zakresie zgodności realizacji z projektem oraz uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego.

Ustalenie potrzeby ustanowienia nadzoru autorskiego przez inwestora.
Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy [1] - Prawo budowlane, do obowiązków inwestora należy zorganizowanie procesu budowy, a w szczególności zapewnienie:
- opracowania projektu budowlanego i stosownie do potrzeb, innych projektów,
- objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy,
- opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
- wykonania i odbioru robót budowlanych,
- w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania robót budowlanych lub warunkami gruntowymi, nadzoru nad wykonywaniem robót budowlanych - przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych.
Inwestor może ustanowić inspektora nadzoru inwestorskiego na budowie (art. 18 ust. 2 ustawy [1] - Prawo budowlane). Z kolei art. 18 ust. 3 ustawy [1] - Prawo budowlane, stanowi, że inwestor może zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego. Tym samym pierwszą metodą ustanowienia nadzoru autorskiego przez projektanta jest żądanie, wybór inwestora.

Badanie przez organ architektoniczno-budowlany przesłanek do ustanowienia nadzoru autorskiego.
Organ architektoniczno-budowlany bada zaistnienie przesłanek, o których mowa w przepisie art. 19 ust. 1 ustawy [1]  - Prawo budowlane, do których należą:
- wysokie skomplikowanie zamiaru inwestycyjnego podlegającego realizacji,
- wysokie skomplikowanie robót budowlanych.
Powodem nałożenia takiego obowiązku na inwestora, może być także przewidywany wpływ inwestycji (prowadzonych robót) na środowisko.

Nałożenie obowiązku ustanowienia nadzoru autorskiego.
Organ architektoniczno-budowlany nakłada obowiązek ustanowienia nadzoru autorskiego w decyzji o pozwoleniu na budowę.

Badanie uprawnień kandydata.
Inwestor przed ustanowieniem nadzoru autorskiego, zobowiązany jest zbadać uprawnienia osoby, jaką zamierza powołać do sprawowania tej funkcji.
- W myśl art. 12 ust. 1 punktu 1 ustawy [1] - Prawo budowlane, za samodzielną funkcję techniczną w budownictwie uważa się działalność związaną z koniecznością fachowej oceny zjawisk technicznych lub samodzielnego rozwiązania zagadnień architektonicznych i technicznych oraz techniczno-organizacyjnych, w szczególności działalność obejmującą, m.in.: projektowanie, sprawdzanie projektów architektoniczno-budowlanych i technicznych oraz sprawowanie nadzoru autorskiego.
W myśl natomiast art. 12 ust. 2 ustawy [1] - Prawo budowlane, samodzielną funkcję techniczną w budownictwie mogą wykonywać wyłącznie osoby posiadające odpowiednie wykształcenie techniczne i praktykę zawodową, dostosowaną do rodzaju, stopnia skomplikowania działalności i innych wymagań związanych z wykonywaną funkcją, stwierdzone decyzją, zwaną „uprawieniami budowlanymi”, wydaną przez organ samorządu zawodowego. Uzyskanie uprawnień budowlanych do projektowania bez ograniczeń i sprawdzanie projektów architektoniczno-budowlanych wymaga ukończenia studiów drugiego stopnia w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym na kierunku odpowiednim dla danej specjalności, odbycia rocznej praktyki przy sporządzaniu projektów oraz odbycia rocznej praktyki na budowie (art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy [1] - Prawo budowlane). Przy czym zgodnie z art. 12 ust. 7 ustawy [1] - Prawo budowlane,  podstawę do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie stanowi wpis na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego potwierdzony zaświadczeniem wydanym przez tę izbę z określonym w nim terminem ważności. Jednocześnie stosownie do art. 12 ust. 7a ustawy [1] – Prawo budowlane; wymogu w zakresie przedkładania zaświadczenia, nie stosuje się w stosunku do osób wpisanych do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane.

Zawarcie umowy o ustanowienie nadzoru autorskiego.
Ustanowienie nadzoru autorskiego następuje w drodze umowy zawartej pomiędzy projektantem, a przedsiębiorcą telekomunikacyjnym (inwestorem). Projektant realizujący funkcję nadzoru autorskiego posiada szereg uprawnień, związanych z tokiem realizacji budowy i należą do nich m.in.: prawo wstępu na teren budowy i dokonywanie wpisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji, a także prawo żądania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robót budowlanych w razie stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia lub wykonywania ich niezgodnie z projektem.
Inwestor zobowiązany jest do poinformowania projektanta o rozpoczęciu budowy.